Historia 3. Flotylli Okrętów

3. Flotylla Okrętów powstała 11 marca 1971 roku. W jej skład weszły trzy dywizjony okrętowe i dwa niszczyciele. Ten największy dzisiaj związek taktyczny Marynarki Wojennej miał na starcie niespełna 900-osobową załogę. Dzisiaj 3.FO jest najbardziej rozpoznawalną formacją polskich sił morskich. Na to miano pracowało przez 4 dekady kilka pokoleń marynarzy i pracowników wojska. Przeszło 40-letnia historia Flotylli jest najlepszym świadectwem roli Marynarki Wojennej w polskim systemie bezpieczeństwa.

 

Flotylla powstawała na bazie rozformowanych: 1. Brygady Okrętów Podwodnych, 3. Brygady Kutrów Torpedowych i dowództwa 7. Dywizjonu Niszczycieli. Pierwszym dowódcą 3.FO został komandor Marian Sucharzewski. Flotyllę tworzyły:

• 1. Dywizjon Kutrów Rakietowo-Torpedowych, w którego skład wchodziły 4 kutry rakietowe typu OSA-I (OORP Hel, Szczecin, Puck i Ustka) oraz 6 kutrów torpedowych typu P-6,
• 2. Dywizjon Kutrów Rakietowo-Torpedowych, w którego skład wchodziły 4 kutry rakietowe typu OSA-I (OORP Gdańsk, Gdynia, Kołobrzeg i Elbląg), 1 kuter torpedowy projektu 663D (ORP Błyskawiczny) i 4 kutry torpedowe typu P-6,
• Dywizjon Okrętów Podwodnych, w którego skład wchodziły 4 okręty podwodne projektu 613 – Whiskey (OORP Orzeł, Sokół, Kondor i Bielik),
• niszczyciel ORP Warszawa (projektu 56AE – Kotlin SAM),
• niszczyciel ORP Grom (projektu 30bis – Skory).

Od początku swojego istnienia 3. Flotylla Okrętów stanowiła siłę uderzeniową polskiej floty wojennej. Samo powstanie 3.FO było związane nie tylko z reorganizacją polskiej Marynarki Wojennej, ale również całych sił morskich Układu Warszawskiego w rejonie Morza Bałtyckiego. Siły morskie Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich podzielono zgodnie z przeznaczeniem. W trakcie całego procesu powstało 9 flotyll, z czego Polsce przypadły numery 3., 8. i 9.

 

Nie minęło wiele czasu od sformowania 3. Flotylli Okrętów, kiedy to zaczęły zachodzić zmiany związane z wycofywaniem wysłużonych jednostek i pozyskiwaniem nowych. 19 kwietnia 1973 roku po raz ostatni opuszczono banderę na niszczycielu ORP Grom. W latach 1972-73 wycofano ze służby wszystkie kutry torpedowe typu P-6 (z wyjątkiem 3, które przemianowano na kutry-cele).

 

Rozkazem organizacyjnym z 14 stycznia 1974 roku Dowódca Marynarki Wojennej rozkazał sformować w składzie 3.FO Grupę Okrętów Hydrograficznych. Nazwa jednostki była celowo myląca. Jej podstawowym zadaniem było bowiem prowadzenie rozpoznania morskiego (gOH przemianowano na Grupę Okrętów Rozpoznawczych w 1992 roku). W jej skład wpierw wchodził jedynie ORP Bałtyk (proj. B63, jednostka hydrograficzna zmodernizowana do zadań rozpoznawczych). W latach 1975 i 1976 dołączyły do niego ORP Nawigator i ORP Hydrograf (proj. 863). W latach 1972-75 do 1. Dywizjonu Kutrów Rakietowo-Torpedowych dołączyły kolejne dwa okręty rakietowe typu OSA-I (OORP Oksywie i Dziwnów) oraz 4 kutry torpedowe proj. 664 (OORP Sprawny, Szybki, Odważny i Odporny), a do 2. Dywizjonu Kutrów Rakietowo Torpedowych wcielono trzy okręty rakietowe typu OSA-I (OORP Darłowo, Świnoujście i Władysławowo) i cztery kutry torpedowe proj. 664 (OORP Bitny, Bystry, Dzielny i Dziarski).

Lata 80-te były dla 3. Flotylli Okrętów okresem zmiany pokoleniowej. Wycofane zostały okręty podwodne projektu 613. Zastąpiono je trzema okrętami produkcji ZSRR. Były to pozyskany w 1986 roku ORP Orzeł (typu Kilo) oraz wcielone do służby w latach 1987-89 dwa okręty podwodne typu Foxtrot (OORP Wilk i Dzik). 31 stycznia 1986 roku po raz ostatni opuszczono banderę na niszczycielu ORP Warszawa. Niemal dwa lata później, 9 stycznia 1988 roku biało czerwoną banderę podniósł niszczyciel rakietowy typu Kashin Mod, któremu nadano tą samą nazwę ORP Warszawa. Lata 80-te to również okres wycofywania z linii kutrów torpedowych typu Wisła (proj, 664 i 663D). 2. Dywizjon Kutrów Rakietowo-Torpedowych zasiliły natomiast 4 okręty rakietowe typu Tarantul I. OORP Górnik, Hutnik, Metalowiec i Rolnik wchodziły do służby odpowiednio w latach 1983, 84, 88 i 89. Rozpoczęto stopniowe wycofywanie najstarszych kutrów rakietowych typu OSA-I.

W 1985 roku 3. Flotylla Okrętów otrzymała wyjątkowego patrona. Gdyńskiej flotylli nadano imię komandora Bolesława Romanowskiego, jednego z najsłynniejszych polskich marynarzy, legendarnego dowódcy okrętów podwodnych OORP Jastrząb i Dzik (w czasie II wojny światowej) oraz byłego dowódcy Dywizjonu Okrętów Podwodnych.

Na początku lat 90-tych w skład Flotylli weszły dwie ważne jednostki logistyczne. 1 lutego 1990 roku w podporządkowanie 3.FO trafiła Komenda Portu Wojennego Gdynia, a 1 czerwca 1992 roku Baza Techniczna Marynarki Wojennej. W roku 1992 przemianowano również dywizjony kutrów rakietowo-torpedowych na 1. Dywizjon Okrętów Rakietowych i 2. Dywizjon Okrętów Rakietowych. W pierwszej połowie lat 90-tych do służby weszły małe okręty rakietowe projektu 660 (dzisiaj 660M). Były to: ORP Orkan (po raz pierwszy podniósł banderę 18 września 1992 r.), ORP Piorun (11 marca 1994) i ORP Grom (28 kwietnia 1995 r.). Wszystkie trzy jednostki trafiły do 1.dOR.

W 1995 roku 3. Flotylla Okrętów powiększyła się o kolejny dywizjon okrętowy – Dywizjon Okrętów Szkolno-Badawczych. W jego skład weszły Grupa Okrętów Szkolnych (okręt szkolny ORP Wodnik, żaglowiec ORP Iskra i kuter szkolny ORP Podchorąży), Grupa Okrętów Badawczych (okręt szkolny ORP Gryf i trałowiec ORP Gopło) oraz Zespół Pracowników Naukowo-Badawczych.

W 1999 roku dywizjony okrętów rakietowych otrzymały nazwy 31. Dywizjon Okrętów Rakietowych i 32. Dywizjon Okrętów Rakietowych. W roku 2000 stopniowo rozpoczęto wycofywanie kolejnych okrętów rakietowych typu OSA-I (ostatnie jednostki tego typu – ORP Świnoujście i ORP Władysławowo – wycofano 31 marca 2006 r). W 2004 roku okręty rakietowe trafiły do Dywizjonu Okrętów Rakietowych utworzonego na bazie 32. dOR, a struktury 31. dOR przekształcono w Dywizjon Okrętów Zwalczania Okrętów Podwodnych. W jego skład weszły dwie fregaty rakietowe typu Oliver Hazard Perry ORP Gen. K. Pułaski (wcielony do służby pod biało czerwoną banderą 15 marca 2000 r.) i ORP Gen. T. Kościuszko (28 czerwca 2002 r.) oraz korweta ZOP ORP Kaszub (przejęta z rozformowanej 9. Flotylli Obrony Wybrzeża).

Wcześniej, bo 5 grudnia 2003 roku wycofany ze służby został niszczyciel ORP Warszawa. Po raz ostatni biało-czerwoną banderę opuściły również okręty podwodne typu Foxtrot: ORP Wilk (10 października 2003 r.) i ORP Dzik (7 listopada 2003 r.). Te ostatnie zastąpione zostały 4 okrętami podwodnymi typu Kobben, które Polska otrzymała od Norwegi. Były to: ORP Sokół (podniósł biało-czerwoną banderę 4 czerwca 2002 r.), ORP Sęp (16 sierpnia 2002 r.), ORP Bielik (8 września 2003 r.) i ORP Kondor (20 października 2004 r.).

W 2004 roku oprócz Dywizjonu Okrętów Zwalczania Okrętów Podwodnych powstała kolejna jednostka okrętowa, a mianowicie Dywizjon Okrętów Wsparcia. Został on sformowany na bazie Dywizjonu Okrętów Szkolno Bojowych, a w jego skład weszły ORP Wodnik, cztery okręty ratownicze OORP Piast i Lech (projektu 570) i OORP Maćko i Zbyszko (projektu B823) i Brzegowa Grupa Ratownicza. Po rozformowaniu 9. Flotylli Obrony Wybrzeża oprócz korwety ORP Kaszub 3.FO została wzmocniona trzema jednostkami brzegowymi (9. Dywizjon Przeciwlotniczy w Ustce oraz 43. Batalion Saperów i 55. Kompania Chemiczna w Rozewiu) i jedną jednostką logistyczną (Punkt Bazowania Hel). Ta ostatnia w 2010 roku została rozformowana i włączona w struktury Komendy Portu Wojennego Gdynia. Z dniem 1 stycznia 2011 roku natomiast w struktury 43. Batalionu Saperów włączono 55. Kompanię Chemiczną.

Również 1 stycznia 2011 roku w struktury 3. Flotylli Okrętów wszedł 13. Dywizjon Trałowców (w składzie 3 niszczyciele min proj. 206FM i 5 trałowców – 4 typu Mamry i 1 typu Gopło oraz Grupa Nurków Minerów), który stacjonował od 2004 roku w Gdyni ale podlegał 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. Również w 2011 roku powstała nowa jednostka brzegowa – Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy. Najważniejszym jednak wydarzeniem początku 2011 roku było powstanie jednej z najsilniej uzbrojonych jednostek w historii 3. Flotylli Okrętów i całej Marynarki Wojennej. W wyniku połączenia Dywizjonu Okrętów Rakietowych i Dywizjonu Okrętów Zwalczania Okrętów Podwodnych utworzono bowiem Dywizjon Okrętów Bojowych, w którego skład weszły dwie fregaty rakietowe typu OHP, trzy okręty rakietowe projektu 660M, dwa okręty rakietowe typu Tarantul I oraz korweta ZOP.

Koniec roku 2011 przyniósł kolejne zmiany w strukturze organizacyjnej 3. Flotylli Okrętów. 30 grudnia 2011 roku w Gdyni Demptowie odbyła się uroczystość rozformowania Bazy Technicznej Marynarki Wojennej, w miejsce której od 1 stycznie 2012 roku powołany został Zespół Techniczny Komendy Portu Wojennego Gdynia.

W wyniku planowanego rozformowania Dowództwa Marynarki Wojennej, 1 listopada 3. Flotylla Okrętów w Gdyni przyjęła w swoje struktury 7 jednostek organizacyjnych Marynarki Wojennej: Dywizjon Zabezpieczenia Hydrograficznego MW, Okręt – Muzeum ORP Błyskawica, Oddział Zabezpieczenia MW, Poligon Kontrolno - Pomiarowy MW, Ośrodek Szkolenia Żeglarskiego MW, Zespół Redakcyjno – Wydawniczy MW oraz Klub Marynarki Wojennej Riwiera.

Podporządkowany dotychczas 3. Flotylli Okrętów 13. Dywizjon Trałowców został włączony w struktury 8. Flotylli Obrony Wybrzeża (8.FOW) w Świnoujściu. Miejscem bazowania Dywizjonu pozostaje jednak Port Wojenny w Gdyni.

Na podstawie decyzji nr Z-25/Org/P1 Ministra Obrony Narodowej z 28 kwietnia 2014 roku, 31 grudnia 2014 roku rozformowano Nadbrzeżny Dywizjon Rakietowy (ndR) stacjonujący w Siemirowicach, a na jego bazie sformowano Morską Jednostkę Rakietową (MJR). Nowo powstała jednostka Marynarki Wojennej została podporządkowana dowódcy 3. Flotylli Okrętów, a jej funkcjonowanie rozpoczęło się 1 stycznia 2015 roku.